Promocja książki pt. "Konspiracja antykomunistyczna i podziemie zbrojne w Wielkopolsce w latach 1945-1956"

9 czerwca 2017 r. w Archiwum Państwowym w Kaliszu świętowano Międzynarodowy Dzień Archiwów. Z tej okazji, we współpracy z Instytutem Pamięci Narodowej Oddział w Poznaniu, zorganizowano promocję książki pod redakcją dr Agnieszki Łuczak i Aleksandry Pietrowicz pt. "Konspiracja antykomunistyczna i podziemie zbrojne w Wielkopolsce w latach 1945-1956". W spotkaniu uczestniczyli m. in. dyrektor Kuratorium Oświaty w Poznaniu Delegatury w Kaliszu Violetta Słupianek; badacz i regionalista dr Krystian Bedyński; dyrektor Zespołu Szkół Ekonomicznych w Kaliszu Magdalena Mocna; historyk i regionalista Stanisław Małyszko, związany zawodowo z Wojewódzkim Urzędem Ochrony Zabytków w Poznaniu Delegatura w Kaliszu; wiceprezes Kaliskiego Towarzystwa Przyjaciół Archiwaliów Sławomir Woźniak; prezes Stowarzyszenia Archiwistów Polskich Oddział w Kaliszu Karol Andrzejewski; goście specjalni: naczelnik Oddziałowego Biura Edukacji Narodowej IPN w Poznaniu, autorka wielu książek o tematyce okupacji hitlerowskiej i podziemia niepodległościowego lat 1945-156, dr Agnieszka Łuczak oraz pracownik tegoż biura Tomasz Cieślak, który interesuje się kształtowaniem władzy ludowej w Wielkopolsce w latach 1945-1947 oraz publikuje w "Zapiskach Jarocińskich" i "Roczniku Pleszewskim". W promocji uczestniczyli także pracownicy APK, sympatycy i darczyńcy archiwum oraz młodzież z II Liceum Ogólnokształcącego w Kaliszu z panią Aleksandrą Kalinowską oraz Joanną Orlikowską.

Dyrektor APK dr Grażyna Schlender powitawszy wszystkich, wyjaśniła, iż Międzynarodowy Dzień Archiwów jest obchodzony od 10 lat. W bieżącym roku obchody rozpoczęliśmy już 8 czerwca organizując prelekcję pracownika APK ds. kwerend Krystyny Bęckiej na temat genealogii dla ok. 70-osobowej grupy młodzieży z Gimnazjum Nr 1 w Kaliszu oraz Szkoły Podstawowej Nr 22 w Kaliszu. W dniu święta wszystkich archiwistów zdecydowaliśmy się na zapromowanie niezmiernie ciekawej książki, której pierwsze wydanie ukazało się w 2007 r. W 2016 r. ukazało się drugie, poszerzone o nowe artykuły. Publikacja jest poświęcona Żołnierzom Wyklętym, ich walce z władzą i jej zapleczem w postaci Milicji Obywatelskiej, Urzędu Bezpieczeństwa, NKWD i Armii Czerwonej. Temat ten był doskonale znany władzom PRL - jego ślady znajdują się w sprawozdaniach Służby Bezpieczeństwa. Żołnierzy Wyklętych nazywano wówczas bandami. Dopiero po 1989 r. rozpoczęło się "odkłamywanie" historii. Ogromną rolę w tym procesie odgrywa Instytut Pamięci Narodowej, powołany do istnienia w 1999 r.

Dr Agnieszka Łuczak, jako współredaktor książki, podziękowała za możliwość zaprezentowania jej po raz pierwszy w Kaliszu. Stanowi ona pokłosie projektu pt. "Atlas polskiego podziemia antykomunistycznego", na potrzeby którego przeprowadzono ogromną kwerendę. Bez wątpienia najważniejszą postacią polskiego podziemia niepodległościowego był ppłk Andrzej Rzewuski ps. "Hańcza". W maju 1945 r. przekształcił on struktury AK w Wielkopolską Samodzielną Grupę Ochotniczą "Warta". Oprócz walki zbrojnej prowadził także akcje uświadamiające i wywiad wśród Wojska Ludowego. WSGO "Warta" wydawała własne pismo "Strażnica sumienia", dzięki pogłębionej agitacji w okręgu poznańskim udało się storpedować akcję amnestii. Z czasem działania grupy udało się rozpracować komunistom. Ppłk Andrzej Rzewuski rozwiązał oddział, a sam później został aresztowany.

W niewoli miał trzy próby samobójcze, ostatnia okazała się skuteczna. Tomasz Cieślak jako autor artykułu w promowanej publikacji, powiedział kilka słów na temat kpt. Jana Kempińskiego ps. "Błysk". Pochodził on z Jaskółek w pow. ostrowskim. Od 1943 r. służył w AK, początkowo w okręgu lubelskim. W 1945 r. kontynuował walkę w ramach WSGO "Warta". 22 października 1945 r. został schwytany w Odolanowie. Proces odbył się w maju 1946 r. Skazano go na karę śmierci. Został rozstrzelany 21 czerwca 1946 r. Dr Krystian Bedyński nadmienił, że publikacja jest niezwykle ciekawa. Nieco miejsca należałoby jednak poświęcić jeszcze funkcjonariuszom więziennym, którzy pomagali aresztowanym członkom grup partyzanckim. Dr Agnieszka Łuczak również przyznała, że temat ten jest niezmiernie szeroki i zasługuje na osobne opracowanie. Główną intencją książki było jednak przedstawienie organizacji zbrojnych.

Na zakończenie, zwracając się w sposób szczególny do obecnych na sali uczniów, dr Grażyna Schlender wspomniała o dwóch postaciach, reprezentujących młodzieżowe grupy oporu wobec władzy ludowej. Pierwszą z nich jest członek Polskiej Organizacji Podziemnej Ziemowit Glabiszewski, uczeń Gimnazjum im. Tadeusza Kościuszki w Kaliszu. 18 grudnia 1947 r. szedł ulicą Niecałą ze Stefanią Walczakówną. Podeszło do nich dwóch UB-ków - funkcjonariusze zabrali broń Glabiszewskiemu i poszli z nim przez park w kierunku ul. Jasnej. Po drodze Glabiszewski podjął próbę ucieczki. Wtedy UB-cy postrzelili go w nogę. Glabiszewski miał jednak przy sobie jeszcze jeden pistolet, którym śmierternie postrzelił dwóch funkcjonariuszy. 7 czerwca 1948 r., na sesji wyjazdowej w Kaliszu, Wojskowy Sąd Rejonowy w Poznaniu, skazał Ziemowita Glabiszewskiego na karę śmierci. Wyrok wykonano w kaliskim więzieniu 6 lipca 1948 r. Do dziś nie wiadomo, gdzie został pochowany. Upamiętnia go tylko tablica w kościele o. Jezuitów w Kaliszu. Drugą postacią jest również uczeń Gimnazjum im. Tadeusza Kościuszki w Kaliszu, Stanisław Spaleniak, twórca tzw. "grupy Spaleniaka", która jako typowy oddział leśnej partyzantki działała od jesieni 1945 r. do stycznia 1946 r. Grupa urządzała akcje o charakterze zbrojnym. Udało jej się m. in. zająć urzędy gminw Rajsku i Koźminku i zniszczyć znajdujące się tam akta.

Końcowym akcentem było złożenie przez dyrektora APK życzeń wszystkim archiwistom oraz wykonanie wspólnej, pamiątkowej fotografii.