Otwarcie wystawy plenerowej

Dnia 5 lipca o godz. 1600 na Złotym Rogu odbyło się, w ramach inauguracji obchodów setnej rocznicy zburzenia Kalisza, otwarcie dwóch wystaw plenerowych: Kalisz. Sierpień 1914 i Odbudowa Kalisza po zburzeniu miasta w sierpniu 1914 r. Gospodarzami spotkania byli Prezydent Miasta Kalisza dr inż. Janusz Pęcherz i Dyrektor Archiwum Państwowego w Kaliszu dr Grażyna Schlender. W atmosferę tamtych dni wprowadziła zebranych gości Grupa Rekonstrukcji Historycznej "Westpreussichen Infanterie Regiment Nr 155. Na inauguracji obecni byli m.in.: Ryszard Bieniecki - doradca Prezydenta Miasta Kalisza, Adela Przybył - przewodnicząca Komisji Edukacji, Kultury i Sportu, Radosław Kołaciński - przewodniczący Rady Miejskiej, przedstawiciele Biura Promocji Miasta: Iwona Duda i Agata Wierzejska-Holewska, Elżbieta Stadtmüller - prezes Stowarzyszenia im. H. Sutarzewicz w Kaliszu, ks. Henryk Droździel - superior kaliskiej wspólnoty ojców jezuitów i dyrektor Domu Formacji Duchowej w Kaliszu, Tadeusz Krokos - prezes kaliskiego Oddziału Polskiego Towarzystwa Historycznego oraz autorzy wystawy: Anna Bestian-Zając, Edyta Pietrzak, Grzegorz Waliś, Wojciech Stefaniak i Mariusz Hertmann.

Uroczystego otwarcia wystaw dokonał Prezydent dr inż. Janusz Pęcherz. Przedstawił w paru zdaniach charakter i cel obu ekspozycji. Pokazują one, że można zburzyć wielkie miasto, ale także, że można je odbudować jeżeli tylko ludzie się zjednoczą. Dyrektor APK dr Grażyna Schlender omówiła znajdującą się na Złotym Rogu wystawę plenerową pt. Odbudowa Kalisza po zburzeniu miasta w sierpniu 1914 r. Składa się ona z trzech części. Pierwsza pokazuje Kalisz przed 1914 r. czyli miasto pełne życia, z bogatą historią, ze wspaniałą architekturą. Kalisz, który był bardzo ważnym ośrodkiem życia społeczno-gospodarczego, liczącym przed wybuchem I wojny ok. 70 tys. mieszkańców. W tej części wystawy zamieszczone zostało zdjęcie najstarszego obrazu Kalisza z 1715 r. Jest to panorama miasta, nad którym czuwa jego opiekun św. Paschalis. Niestety nie uchronił on Kalisza od zagłady. Druga część wystawy dotyczy zburzenia Kalisza w sierpniu 1914 r., kiedy to Niemcy sukcesywnie niszczyli miasto. W wyniku wydarzeń z sierpnia 1914 r. praktycznie całe centrum Kalisza przestało istnieć. Zniszczeniu uległo 426 budynków mieszkalnych, 9 zakładów przemysłowych i kilka budynków użyteczności publicznej, w tym ratusz i teatr. W tej części wystawy obok materiałów ikonograficznych obrazujących zniszczony Kalisz, obwieszczeń władz niemieckich znajdują się artykuły prasowe z krakowskiego "Czasu", wspomnienia świadków tamtych wydarzeń, m.in. relacje ks. W. Blizińskiego, który pisze m.in., że łuna nad płonącym Kaliszem widziana była w Liskowie. Trzecia i zasadnicza część ekspozycji dotyczy odbudowy i rozbudowy Kalisza, która trwała przez cały okres międzywojenny, a rozpoczęła się już pod koniec 1914 r. kiedy to w Warszawie powstał Komitet Odbudowy Kalisza, który podjął prace nad przeprowadzeniem konkursu na odbudowę miasta.

Wystawa przygotowana została w oparciu o materiały znajdujące się w Archiwum Państwowym w Kaliszu, Archiwum Państwowym w Łodzi, Archiwum Akt Nowych w Warszawie, Narodowym Archiwum Cyfrowym w Warszawie, Muzeum Okręgowym Ziemi Kaliskiej, Małopolskiej Bibliotece Cyfrowej oraz na portalu dawnykalisz.pl i zbiorach prywatnych Teresy Martynkien i Mariusza Hertmanna. Ekspozycję wykonał zespół w składzie: Anna Bestian-Zając, Edyta Pietrzak i Grzegorz Waliś pod kierunkiem dr Grażyny Schlender. Za oprawę plastyczną odpowiada Wojciech Stefaniak, produkcją zajął się Mariusz Hertmann. Przekład na język angielski przygotowała Caryl Swift. Ekspozycja powstał dzięki wsparciu finansowemu Miasta Kalisza. Wystawa ta w wersji angielskiej będzie dostępna na stronie internetowej Archiwum www.archiwum.kalisz.pl.

Na zakończenie komisarz Edyta Pietrzak oprowadziła gości po wystawie. Ekspozycja składa się z 12 tablic, na których możemy zapoznać się z dziejami Kalisza przed wybuchem I wojny światowej, wydarzeniami z sierpnia 1914 r. oraz z działaniami podjętymi na rzecz odbudowy i rozbudowy Kalisza. Prelegentka skupiła się na omówieniu trzeciej części wystawy, która dotyczyła rewitalizacji Kalisza. Już w 1916 r. rozpoczął się pierwszy etap odbudowy miasta, kiedy to zaczęto odbudowywać domy, które nie zostały całkowicie zniszczone. W latach 1917-1918 odbudowano całkowicie 2 domy, a 6 doprowadzono do użytku. Na lata 1919-1921 przypada największy ruch budowlany, który z czasem stopniowo zanika. Od 1925 r. następuje większe ożywienie w ruchu budowlanym. W latach 1918-1939 do użytku oddano 6800 mieszkań. W tej części zaprezentowane zostały mapy Kalisza obrazujące zniszczenia i odbudowę miasta, fotografie obrazujące odgruzowywanie miasta oraz wmurowanie kamienia węgielnego pod budowę ratusza. Na kolejnych tablicach przedstawiona został odbudowa gmachów użyteczności publicznej (teatru i ratusza) i domów prywatnych. Zamieszczone zostały tam fotografie z prac budowlanych, projekty architektoniczne, korespondencja z magistratem, kosztorys oraz fragment albumu kaliskiego architekta Alberta Nestrypke, w którym znajdują się fotografie Kalisza przed 1914 r., z okresu wojny i po odbudowie. Równolegle z akcją odbudowy prowadzona była akcja rozbudowy miasta. W okresie międzywojennym wybudowano kompleks gmachów szkolnych przy ul. 3 Maja, Miejską Szkołę im. Emila Repphana, Szkołę Rzemieślniczo-Przemysłową, gmach Banku Polskiego, nową elektrownię w Piwonicach, szpital im. Przemysława II, budynek poczty. Rozbudowano i przebudowano gazownię, rzeźnię miejską. Przedsięwzięcia te obrazują projekty architektoniczne i fotografie. Poza działalnością w zakresie budownictwa magistrat prowadził szereg inwestycji, które miały na celu poprawę warunków życia miejskiego. Uporządkowano część parku miejskiego i nadano mu nazwę "Park Paderewskiego", wybudowano stadion, przystań wioślarską, strzelnicę Bractwa Kurkowego, przystąpiono do regulacji rzek Bernardynki i Swędrni, wybrukowano ulice, założono chodniki, urządzono skwery. Podsumowaniem wystawy jest artykuł z 1936 r. zamieszczony w ogólnopolskim czasopiśmie "Światowid", w którym przypomniano o zniszczeniu Kalisza i jego odbudowie w okresie międzywojennym.