25 października 2022 r. w siedzibie Archiwum Państwowego w Kaliszu otwarto wystawę pt. "Notariusze kaliscy w latach 1808-1951". W wernisażu uczestniczyli m. in. dyrektor Gminnej Biblioteki Publicznej im. Braci Gillerów w Opatówku Małgorzata Matysiak, kierownik Działu Zbiorów Specjalnych Książnicy Pedagogicznej w Kaliszu dr Bogumiła Celer, członkowie Kaliskiego Towarzystwa Przyjaciół Archiwaliów: dr Krystian Bedyński, Jerzy Wojtczak, Dariusz Trenkler, Józef Kaczkowski oraz Sławomir Woźniak, który jednocześnie odpowiada za projekt graficzny wystawy, a także uczniowie klasy 3D z I Liceum Ogólnokształcącego im. Adama Asnyka w Kaliszu wraz z nauczycielem Jarosławem Woźniakiem.
Dyrektor APK dr Grażyna Schlender powitała wszystkich i wyjaśniła, że wystawa została przygotowana w ramach zbliżających się obchodów Dnia Otwartego Notariatu. Kaliscy notariusze byli ludźmi wpływowymi, zamożnymi, aktywnymi w życiu społecznym, gospodarczym i kulturalnym miasta. Dlatego właśnie warto przybliżyć nieco ich sylwetki.
Jan Wyganowski miał willę przy ul. Fabrycznej 1a (dziś mieści się tam kasyno). Adam Asnyk w posiadłości swego ojca chrzestnego Piotra Szrubowskiego w Kalinowej miał okazję poznać i zakochać się w Walerii Nawrockiej. Feliks Bruśnicki z kolei - pełnił funkcję prezesa Towarzystwa Kursów Popularnych w Kaliszu i przyczynił się do utworzenia w Kaliszu biblioteki, którą dziś znamy jako Miejską Bibliotekę Publiczną im. A. Asnyka w Kaliszu. Dyrektor APK zaprosiła wszystkich zainteresowanych do zgłębienia tematu i korzystania w czytelni z dostępnych w zasobie Archiwum akt notarialnych i innych archiwaliów dotyczących życia prywatnego i aktywności zawodowej rejentów. Podziękowała także wszystkim, którzy przyczynili się do realizacji wystawy: Edycie Pietrzak (kurator), Marii Doktór (wybór archiwaliów i opisy), Grzegorzowi Walisiowi (biogramy i opisy), dr Annie Bestian-Zając (korekta) i Tomaszowi Dalinkiewiczowi (skany).
Kierownik Oddziału I Gromadzenia i Ewidencji Materiałów Archiwalnych Grzegorz Waliś z wykorzystaniem prezentacji multimedialnej scharakteryzował kaliski notariat lat 1808-1951. Został on wprowadzony wraz z Kodeksem Napoleona, a następnie uzupełniony o przepisy związane ze sprawami hipotecznymi. Co ciekawe, notariat był jedną z nielicznych dziedzin, które nie zostały zrusyfikowane po klęsce powstania styczniowego. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości przepisy notarialne zostały ujednolicone dla terenu całego kraju w 1933 r. W 1952 r. zlikwidowano publiczny notariat i powołano do istnienia Państwowe Biura Notarialne. Tak porządek funkcjonował do 1991 r. Liczba kancelarii zmieniała się z biegiem lat w zależności od sytuacji gospodarczej. W 1808 r. w Kaliszu były tylko 2 kancelarie, w 1879 - 10 , w 1933 r. - 8, a obecnie funkcjonuje 16. Najdłużej aktywny zawodowo był Edward Milewski - pracował w zawodzie 40 lat, Stanisław Bzowski, Wojciech Cybulski, Józef Dzierzbicki i Franciszek Nowosielski - ponad 30 lat. Istniała także spora grupa tzw. wędrujących notariuszy, dla których Kalisz był tylko jednym z wielu etapów rozwoju kariery - Teofil Kowalski, Nepomucen Wojciechowski, Juliusz Siennicki. Większość notariuszy była pochodzenia urzędniczo-szlacheckiego, niektórzy wywodzili się z ziemiaństwa. Tylko jeden - Aleksander Bliziński pochodził z rodziny rzemieślniczej. Obligowano ich do działalności dobroczynnej. Aktywni w sposób szczególny na tym polu byli: Władysław i Emilia Bohowiczowie. Udzielali się w organizacjach kredytowych, kulturalnych, a także sportowych, turystycznych i użyteczności publicznej. Stanisław Bzowski, Feliks Bruśnicki i Karol Wyganowski działali w samorządzie, Emilian Ordon walczył w postaniu listopadowym (był bratem Konstantego Juliana Ordona znanego z wiersza Adama Mickiewicza pt. "Reduta Ordona"), Zenon Łopuski w powstaniu styczniowym. Wiadomo, że ta grupa zawodowa należała do ludzi zamożnych. Swoje oszczędności inwestowała głównie w nieruchomości: wille, kamienice, a także majątki ziemskie (Brudzew, Piekart, Kalinowa, Edmundów, Lisków). Córki notariuszy otrzymywały ogromne sumy z racji posagów, a oni sami pozostawiali po sobie w spadku duży majątek. Wielu z nich spoczywa na Cmentarzu Miejskim w Kaliszu. Z racji zbliżającego się Dnia Wszystkich Świętych warto udać się tam na spacer i odszukać zachowane mogiły.
Ostatnim elementem spotkania było zaznajomienie przybyłych gości z wystawą rozmieszczoną w sali wystawowej i holu przez kierownika Oddziału Opracowania i Udostępniania Materiałów Archiwalnych Edytę Pietrzak i starszego archiwistę Marię Doktór. Ekspozycja na trzech planszach przedstawia historię notariatu, a na pozostałych sylwetki 18 wybranych notariuszy, z ogólnej grupy 68. Zgromadzono m. in. akty metrykalne, testamenty, inwentarze pośmiertne, dokumenty dotyczące stanu służby, karty meldunkowe i zapisy z ksiąg ludności. Na fotografiach przedstawiono sylwetki samych notariuszy oraz miejsca ich wiecznego spoczynku, a także posiadane nieruchomości. Wystawa zawiera materiały pochodzące z: Archiwum Państwowego w Kaliszu, Archiwum Państwowego w Białymstoku Oddział w Łomży, Archiwum Państwowego w Warszawie i oddziałów w Pułtusku i Mławie, Archiwum Akt Nowych w Warszawie, Kaliskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, Muzeum Okręgowego w Suwałkach, ze zbiorów osób prywatnych: rodziny Bzowskich, Małgorzaty Szturmowskiej i Grzegorza Walisia. Uzupełniono je o wycinki z prasy ogólnopolskiej i regionalnej: "Echo Kaliskie Ilustrowane", "Kurier Warszawski", "Goniec Śląski", "Głos Lubelski", "Korespondent Płocki".
