Aleksandra Piłsudska jest jedną z Patronek Roku 2023. W związku z powyższym Archiwum Państwowe w Kaliszu przygotowało wystawę on-line pt. "Aleksandra Piłsudska - Patronka Roku 2023", upamiętniającą jej działalność patriotyczną i społeczną. Serdecznie zapraszamy do zapoznania się z tą ekspozycją.
Aleksandra Piłsudska urodziła się w Suwałkach 12 grudnia 1882 r. jako córka Piotra i Julii z d. Zahorskiej małżeństwa Szczerbińskich. Była to rodzina wielodzietna - z urodzonych łącznie 12 dzieci, pełnoletności doczekało zaledwie 7 z nich. Piotr Szczerbiński pracował w suwalskim magistracie - zmarł w wieku 49 lat. Matka Aleksandry, Julia, była osobą chorowitą, która zmarła 2 lata przed mężem, w wieku 41 lat. Wychowaniem Aleksandry zajęła się babcia Karolina z Truskolaskich Zahorska, która miała ogromny wpływ na kształtowanie charakteru wnuczki, w tym pielęgnowanie pamięci o powstaniu styczniowym.
Do Warszawy przybyła w 1901 r. by uczyć się w Wyższej Szkole Handlowej Józefy Siemiradzkiej. Uczestniczyła także w tajnych wykładach na Uniwersytecie Latającym, gdzie poznała wybitnych wykładowców. W 1903 r. znalazła zatrudnienie w kantorze fabryki wyrobów skórzanych A. Horna w Warszawie. Tam mogła z bliska poznać problemy robotników, co z pewnością zaważyło na jej późniejszych poglądach. W 1904 r. wstąpiła do Polskiej Partii Socjalistycznej. Początkowo zaangażowano ją w działalność agitacyjną, by z czasem przejść do udziału w akcjach bojowych. W 1904 r. znalazła się w grupie bojowców uczestniczących w manifestacji na pl. Grzybowskim w Warszawie przeciwko poborowi Polaków do wojska carskiego. Udało jej się wówczas przemycić do składu broni dwa rewolwery. Popierając dążenia polskich socjalistów do odzyskania niepodległości poprzez walkę zbrojną z Rosją, wspierała z całych sił Józefa Piłsudskiego.
Poznała go osobiście w maju 1906 r. w Warszawie. Wkrótce wyjechali razem na konferencję Organizacji Bojowej PPS do Krakowa, by po 2 dniach przenieść się do Zakopanego. Tam Aleksandra Piłsudska przeszła pierwsze szkolenie bojowe. Po powrocie z Zakopanego została kurierką - przemyt broni pochłonął ją całkowicie. W styczniu 1907 r. została aresztowana i osadzona początkowo w więzieniu na ul. Daniłłowiczowskiej, następnie przeniesiono ją na Pawiak, skąd została wypuszczona, gdyż oskarżył ją tylko jeden carski agent, a do skazania wymagano zeznań przynajmniej dwóch świadków. Po uwolnieniu przebywała w Kijowie, gdzie rozkwitła jej miłość do Józefa Piłsudskiego. Wspólnie zaplanowali napad na pociąg na stacji w Bezdanach, by zdobyć fundusze na zaczątki polskiego wojska. Uciekając z łupem mieli przy sobie cyjanek potasu. W nowo tworzącym się wojsku polskim Aleksandra została komendantką kurierek, zajmowała się propagandą i pomagała przy rekrutacji ochotników do Polskiej Organizacji Wojskowej. W 1915 r. została za to aresztowana w Warszawie przez Niemców i osadzona w obozie w Szczypiornie. W 1917 r., gdy nastąpił kryzys przysięgowy, Piłsudski został osadzony w twierdzy w Magdeburgu, a Aleksandra Szczerbińska samotnie wychowywała ich pierwszą córkę - Wandę. Józef Piłsudski wrócił do Warszawy 10 listopada 1918 r. i jeszcze w tym samym miesiącu zamieszkał w Belwederze. W połowie 1921 r. Komitet Żołnierza Polskiego zakupił dla niego dom w Sulejówku, w którym zamieszkała Aleksandra wraz z dwiema już córkami: Wandą i Jadwiga. W sierpniu 1921 r. zmarła pierwsza żona Józefa Piłsudskiego Maria. Marszałek wziął ślub z Aleksandrą Szczerbińską 25 października 1921 r. w Belwederze. Świadkami byli: dr Eugeniusz Piestrzyński i ppłk dr Bolesław Wieniawa-Długoszowski. W 1923 r. cała rodzina zamieszkała razem na stałe w Sulejówku w willi zwanej Milusin. Był to najszczęśliwszy okres w życiu Aleksandry, pełen spokoju i miłych spotkań towarzyskich. Po przewrocie majowym rodzina Piłsudskich zamieszkała w Belwederze, a Aleksandra Piłsudska zaangażowała się w pracę społeczną - otwierała żłobki, biblioteki i szkoły dla dzieci.
12 maja 1935 r. w Belwederze zmarł Józef Piłsudski. Wdowa po nim mogła liczyć na pomoc towarzyszów Marszałka. Zakupili oni Kamienny Dwór na Podlasiu. Aleksandra Piłsudska nadal była bardzo aktywna społecznie. W 1939 r. wraz z córkami uciekła do Londynu, gdzie zmarła w 1963 r., w wieku 81 lat.
Aleksandra Piłsudska dwukrotnie w swoim życiu odwiedziła Kalisz. Pierwszy raz, gdy jako więzień polityczny jechała do obozu w Szczypiornie w 1915 r. Drugi raz w sierpniu 1927 r., gdy brała udział w odsłonięciu pomnika legionistów w Szczypiornie. 7 sierpnia 1927 r. Józef Piłsudski otrzymał tytuł Honorowego Obywatela Miasta Kalisza. W 1936 r. Aleksandra Piłsudska została patronką kaliskiej ulicy - dzisiejszej al. Wolności.
Ekspozycja składa się z 62 obiektów pochodzących z zasobu Archiwum Państwowego w Kaliszu, Archiwum Państwowego w Suwałkach, Archiwum Akt Nowych w Warszawie, Narodowego Archiwum Cyfrowego w Warszawie, Centralnego Archiwum Wojskowego w Warszawie. Są to m. in. fotografie; akty metrykalne; dokumentacja dotycząca nadania Aleksandrze Piłsudskiej odznaczeń, jej przyjazdu z mężem do Kalisza; korespondencja listowna kierowana do Piłsudskiej i jej męża przez społeczeństwo polskie; kartki imieninowe i świąteczne; wiersze; akta budowlane nieruchomości przy ul. Aleksandry Piłsudskiej w Kaliszu. Zaprezentowane archiwalia pochodzą z lat 1882-1939.
Akt urodzenia Aleksandry Szczerbińskiej, urodzonej 12 grudnia 1882 r. w Suwałkach. Jej ojcem był Piotr Szczerbiński pracownik suwalskiego magistratu, matką Julia Jadwiga z Zahorskich. Miała jedenaścioro rodzeństwa, ale wiek dziecięcy przeżyły tylko trzy siostry i brat. Wcześnie straciła rodziców. Opiekę nad osieroconymi dziećmi objęły siostra matki Wiktoria Maria Zahorska oraz babcia Karolina z Truskolaskich Zahorska. To właśnie ona wywarła ogromny wpływ na wychowanie Aleksandry, zaszczepiając w niej głębokie poczucie polskości.
Akt urodzenia Aleksandry Szczerbińskiej. Ze zbiorów AP w Suwałkach
Fotografia z ok. 1919-1938 r. prezentująca drewnianą fasadę budynku w Suwałkach przy ul. Krzywej (obecnie W. Gałaja 47) , w którym wychowywała się Aleksandra Szczerbińska. Budynek już nie istnieje ale 11 listopada 1990 r. w miejscu jej rodzinnego domu wmurowano tablicę upamiętniającą miejsce jej narodzin.
Narodowe Archiwum Cyfrowe, Koncern Ilustrowany Kurier Codzienny — Archiwum Ilustracji, sygn. 3/1/0/9/6026
Aleksandra Szczerbińska w 1911 r.
Centralne Archiwum Wojskowe, sygn. K-8-56
Zdjęcia z pobytu Aleksandry Szczerbińskiej i Józefa Piłsudskiego w Zakopanem. Aleksandra została wybrana wówczas sekretarzem konferencji PPS. Tam też przeszła pierwsze szkolenie bojowe m.in. długie forsowne wycieczki i ćwiczenia w strzelaniu. Na fotografiach widoczni są także: Maria Michalewska, jej brat porucznik Bolesław Wieniawa-Długoszowski oraz doktor Kazimierz Dłuski. Fotografie z września 1916 r.
NAC, Instytut Józefa Piłsudskiego, sygn. 3/22/0/-/156, fot. 1-3
Wniosek z 1 kwietnia 1922 r. o odznaczenie orderem "Virtuti Militari" Aleksandry Szczerbińskiej wraz z uzasadnieniem wniosku. Odznaczenie to jest jednym z najwyższych nadawanym za wybitne zasługi bojowe.
CAW, sygn. I 480 734, k. 1,6
Na fotografii Aleksandra Piłsudska (siedzi na schodach) w towarzystwie m.in.: męża Józefa Piłsudskiego, córek Wandy i Jadwigi (dziewczynki karmią gołębie) i adiutanta porucznika Michała Galińskiego, przed głównym wejściem domu w Sulejówku. Fotografia z lat 1923-1926.
NAC, Instytut Józefa Piłsudskiego, sygn. 3/22/0/-/10, fot. 2
Józef Piłsudski w towarzystwie m.in.: żony Aleksandry, córek: Jadwigi i Wandy, profesora Odo Bujwida (siedzi obok Marszałka) oraz swojego adiutanta porucznika Michała Galińskiego przed willą w Sulejówku w 1925 r.
NAC, Instytut Józefa Piłsudskiego, sygn. 3/22/0/-/10, fot. 3
List do Aleksandry Piłsudskiej z 16 sierpnia 1925 r., w którym to 28-letnia Felicja Przychodzeń, matka 8-letniego Jasia, zwraca się do Marszałkowej o pomoc w umieszczeniu jej syna w Państwowej szkole i pracę dla siebie.
Archiwum Akt Nowych, Akta Józefa i Aleksandry Piłsudskich, sygn. 2/106/0/4.2/4.29, k. 35-36
Fotografie przedstawiające Marszałka Józefa Piłsudskiego wraz z żoną Aleksandrą na trybunie honorowej podczas V Zjazdu Legionistów w Kielcach dnia 8 sierpnia 1926 r.
NAC, Instytut Józefa Piłsudskiego, sygn. 3/22/0/-/298, fot. 7-8
Fotografia rodzinna prezentująca Aleksandrę Piłsudską w towarzystwie męża Józefa Piłsudskiego i młodszej córki Jadwigi w 1926 r.
NAC, Koncern Ilustrowany Kurier Codzienny — Archiwum Ilustracji, sygn. 3/1/0/2/32
Pismo przedstawiające program pobytu Józefa Piłsudskiego w Kaliszu w dniach 6-7 sierpnia 1927 r. Wraz z mężem do Kalisza przybyła Aleksandra Piłsudska z córkami: Wandą i Jadwigą. Aleksandra Piłsudska odsłoniła wówczas Pomnik Legionistów Internowanych w Szczypiornie, natomiast Józef Piłsudski w ratuszu odebrał tytuł Honorowego Obywatela Kalisza.
CAW, sygn. I 372 22 2, k. 1-2
Na fotografiach bramy powitalne na przyjazd Józefa i Aleksandry Piłsudskich do Kalisza w dniach 6-7 sierpnia 1927 r. Fotografie prezentują most kamienny w Kaliszu oraz ulicę Śródmiejską, na której widoczny jest kościół s. Nazaretanek pw. Świętej Rodziny w Kaliszu.
APK, Spuścizna Witolda Wardęskiego, sygn. 48
Przybycie Aleksandry Piłsudskiej wraz z córkami Wandą i Jadwigą do Szczypiorna w 1927 r. Dowódca Okręgu Korpusu VII (Poznań) generał Kazimierz Dzierżanowski wita ją przy powozie. Po prawej komendant główny Policji Państwowej Janusz Jagrym-Maleszewski.
NAC, Koncern Ilustrowany Kurier Codzienny — Archiwum Ilustracji, sygn. 3/1/0/6/1599, fot. 1
Aleksandra Piłsudska witana przez mieszkańców Szczypiorna chlebem i solą, podczas Święta Legionów 7 sierpnia 1927 r.
NAC, Koncern Ilustrowany Kurier Codzienny — Archiwum Ilustracji, sygn. 3/1/0/6/1599, fot. 2
Msza polowa z okazji Święta Legionów w Szczypiornie koło Kalisza 7 sierpnia 1927 r. Pośrodku tłumu siedzi Aleksandra Piłsudska wraz z ministrem spraw wewnętrznych generałem Felicjanem Sławoj-Składkowskim oraz komendantem głównym Policji Państwowej pułkownikiem Januszem Jagrym-Maleszewskim.
NAC, Koncern Ilustrowany Kurier Codzienny — Archiwum Ilustracji, sygn. 3/1/0/6/1599, fot. 3
Fotografia rodzinna z 1928 r. Marszałek Józef Piłsudski w towarzystwie żony Aleksandry Piłsudskiej i córek Wandy (po prawej) i Jadwigi (trzyma lalkę).
NAC, Koncern Ilustrowany Kurier Codzienny — Archiwum Ilustracji, sygn. 3/1/0/2/33
Fotografia grupowa uczestniczek V Konferencji "Petite Entente de femmes" w Warszawie po przyjęciu u Aleksandry Piłsudskiej w czerwcu 1929 r.
NAC, Koncern Ilustrowany Kurier Codzienny — Archiwum Ilustracji, sygn. 3/1/0/5/408, fot. 2
Pismo z lipca 1929 r. z podziękowaniami dla Aleksandry Piłsudskiej od Marii Markowskiej, za jej łaskawą pomoc w znalezieniu pracy w Państwowym Banku Rolnym.
AAN, Akta Józefa i Aleksandry Piłsudskich, sygn. 2/106/0/4.2/4.29, k. 42
Na fotografii Aleksandra Piłsudska z zakonnicami ze Zgromadzenia Opatrzności Bożej z Dubnej 22 lutego 1930 r. Podczas spotkania siostry przekazały na ręce Marszałkowej prezent dla Józefa Piłsudskiego w postaci ręcznie wyszywanego obrazu.
NAC, Koncern Ilustrowany Kurier Codzienny — Archiwum Ilustracji, sygn. 3/1/0/2/70
List do Aleksandry Piłsudskiej z 9 kwietnia 1930 r. od Piotra Pożyczkiewicza, maszynisty parowozowni Zdołbunów z prośbą o wyjednanie powrotu do pracy w służbie kolejowej, z której został zwolniony z powodu wyznania prawosławnego.
AAN, Akta Józefa i Aleksandry Piłsudskich, sygn. 2/106/0/4.2/4.29, k. 44-45
Pismo od Polskiego Komitetu Opieki nad Dzieckiem z 30 czerwca 1930 r. do Aleksandry Piłsudskiej z podziękowaniami za ofiarowaną pomoc finansową w kwocie 50 zł.
AAN, Akta Józefa i Aleksandry Piłsudskich, sygn. 2/106/0/4.2/4.29, k. 43
Odsłonięcie pomnika ku czci Marszałka Józefa Piłsudskiego w Wawrze 1930 r. Podczas uroczystości Aleksandra Piłsudska wpisała się do księgi pamiątkowej.
NAC, Koncern Ilustrowany Kurier Codzienny — Archiwum Ilustracji, sygn. 3/1/0/9/7440, fot. 2-3
Józef Piłsudski w otoczeniu rodziny. Od lewej: córka Jadwiga, żona Aleksandra, córka Wanda. Fotografia z lat 1930-1933 r.
NAC, Koncern Ilustrowany Kurier Codzienny — Archiwum Ilustracji, sygn. 3/1/0/2/35
Delegacja dzieci z przedszkoli policyjnych u Aleksandry Piłsudskiej w 1931 r.
NAC, Koncern Ilustrowany Kurier Codzienny — Archiwum Ilustracji, sygn. 3/1/0/2/396
Kartka z dnia 15 października 1931 r. z najserdeczniejszymi życzeniami imieninowymi dla Aleksandry Piłsudskiej od podpułkownika Kazimierza Sosnowskiego z rodziną.
AAN, Akta Józefa i Aleksandry Piłsudskich, sygn. 2/106/0/4.2/4.29, k.51
Pismo do Aleksandry Piłsudskiej z 23 grudnia 1931 r. z życzeniami świąteczno-noworocznymi od Naczelnego Zarządu Stowarzyszenia "Rodzina Policyjna"
AAN, Akta Józefa i Aleksandry Piłsudskich, sygn. 2/106/0/4.2/4.29, k. 52
Na fotografiach Aleksandra Piłsudska wychodząca z uroczystości poświęcenia przychodni "Kropla Mleka" w Annopolu 5 marca 1932 r.
NAC, Koncern Ilustrowany Kurier Codzienny — Archiwum Ilustracji, sygn. 3/1/0/13/700, fot. 1-2
Wręczenie w Belwederze Aleksandrze Piłsudskiej daru w postaci rogu z kości słoniowej, należącego do króla Jana III Sobieskiego, od przemysłowca ze Strasburga Szymona Fishela (pierwszy z prawej) 24 listopada 1933 r. Na fotografii widoczni są jeszcze konsul RP w Strasburgu Jerzy Lechowski (drugi z prawej) oraz kapitan Lucjan Miładowski (trzeci z prawej).
NAC, Koncern Ilustrowany Kurier Codzienny — Archiwum Ilustracji, sygn. 3/1/0/2/72, fot. 1-2
Na fotografii Aleksandra Piłsudska odbiera odznakę pułkową w imieniu Marszałka Polski Józefa Piłsudskiego. Odznakę wręczyła delegacja 37. Pułku Piechoty z Kutna w 1933 r. składająca się ze starszego sierżanta Jagorzewskiego, podpułkownika Józefa Hoszowskiego, majora Bernackiego oraz kapitana Kalisińskiego.
NAC, Koncern Ilustrowany Kurier Codzienny — Archiwum Ilustracji, sygn. 3/1/0/2/44
Delegacja dzieci u Aleksandry Piłsudskiej w grudniu 1933 r.
NAC, Koncern Ilustrowany Kurier Codzienny — Archiwum Ilustracji, sygn. 3/1/0/2/399
Aleksandra Piłsudska w towarzystwie córek Wandy i Jadwigi podczas pobytu w Krynicy w 1933 r.
NAC, Koncern Ilustrowany Kurier Codzienny — Archiwum Ilustracji, sygn. 3/1/0/2/385
Aleksandra Piłsudska z córkami Wandą i Jadwigą w Belwederze 10 marca 1934 r.
NAC, Koncern Ilustrowany Kurier Codzienny — Archiwum Ilustracji, sygn. 3/1/0/2/386, fot. 1, 3
Delegacja Ślązaczek z wizytą u Aleksandry Piłsudskiej w Belwederze 11 czerwca 1934 r.
NAC, Koncern Ilustrowany Kurier Codzienny — Archiwum Ilustracji, sygn. 3/1/0/2/395
Pismo Zarządu Koła Żołnierzy VI. Baonu l. Brygady Legionów Polskich z dnia 21 czerwca 1934 r., w którym to Walny Zjazd wyraża głębokie podziękowanie dla Marszałkowej Aleksandry Piłsudskiej za opiekę nad Kołem i ofiarowanie działki z domkiem dla jednego z najbiedniejszych żołnierzy VI. Baonu z prośbą o dalszą opiekę nad żołnierzami Komendanta.
AAN, Akta Józefa i Aleksandry Piłsudskich, sygn. 2/106/0/4.2/4.29, k. 61
Wręczenie Aleksandrze Piłsudskiej 19 stycznia 1935 r. przez członków delegacji z Suwałk adresu hołdowniczego i uchwały Rady Miejskiej Suwałk, dotyczącej wybudowania szkoły jej imienia w Suwałkach.
NAC, Koncern Ilustrowany Kurier Codzienny — Archiwum Ilustracji, sygn. 3/1/0/2/394
Wiersz z 19 marca 1935 r. nadesłany Aleksandrze Piłsudskiej przez Józefa Wojtowicza emerytowanego kierownika szkoły w Drohobyczu na Cześć i Chwałę Wielmożnemu Panu Józefowi Piłsudskiemu.
AAN, Akta Józefa i Aleksandry Piłsudskich, sygn. 2/106/0/3/3.12, k. 182
Kondukt pogrzebowy z ciałem Marszałka Józefa Piłsudskiego ulicami Krakowa 18 maja 1935 r. Obok trumny idzie gen. Wacław Stachiewicz, za lawetą gen. Stanisław Rouppert, wdowa po Marszałku Aleksandra Piłsudska prowadzona przez gen. Edwarda Śmigłego-Rydza, córka Wanda prowadzona przez gen. Kazimierza Sosnkowskiego, obok kpt. Mieczysław Lepecki.
CAW, sygn. K-66-2095
Uroczystości pogrzebowe Józefa Piłsudskiego w Krakowie w krypcie św. Leonarda 18 maja 1935 r. Na fotografiach widoczni m.in. Aleksandra Piłsudska, Prezydent RP Ignacy Mościcki, szef Kancelarii Cywilnej Prezydenta RP Stanisław Świeżawski, adiutanci prezydenta RP kpt. Zygmuny Gużewski i kpt. Józef Hartman.
NAC, Koncern Ilustrowany Kurier Codzienny — Archiwum Ilustracji, sygn. 3/1/0/2/209, fot. 236-237
Pożegnanie na dworcu w Warszawie wyjeżdżającej do Rumunii 15 czerwca 1935 r. Aleksandry Piłsudskiej wraz z córkami Wandą i Jadwigą.
NAC, Koncern Ilustrowany Kurier Codzienny — Archiwum Ilustracji, sygn. 3/1/0/2/412, fot. 1-4
Wiersz ku czci Aleksandry Piłsudskiej ułożony i napisany w czerwcu 1935 r. przez Abrahama Mojżesza Fogiela zamieszkałego w Sieprawiu koło Krakowa.
AAN, Akta Józefa i Aleksandry Piłsudskich, sygn. 2/106/0/3/3.12, k. 10-11
Pismo z dnia 12 grudnia 1935 r. do Aleksandry Piłsudskiej od Naczelnego Zarządu Stowarzyszenia ,,Rodzina Wojskowa", który wraz z Kołem Warszawskim i Klubem Sportowym ,, Rodziny Wojskowej" przekazuje na cel przez nią wskazany skromną sumę pieniędzy w kwocie 300 zł dla uczczenia jej imienin.
AAN, Akta Józefa i Aleksandry Piłsudskich, sygn. 2/106/0/4.2/4.29, k. 65
Akta budowlane nieruchomości przy ul. Aleksandry Piłsudskiej nr 17 w Kaliszu (obecnie al. Wolności), dotyczące planów teatru letniego z lutego 1936 r.
APK, Akta Miasta Kalisza, sygn. 2884, k. 3
Pismo nadesłane Aleksandrze Piłsudskiej przez Koło Polskiego Czerwonego Krzyża w Krośnie z dnia 17 marca 1936 r. z okazji imienin śp. Józefa Piłsudskiego.
AAN, Akta Józefa i Aleksandry Piłsudskich, sygn. 2/106/0/3/3.12, k. 69-70
Wiersz z 12 maja 1936 r. ku czci Marszałka Józefa Piłsudskiego nadesłany Aleksandrze Piłsudskiej przez inwalidę wojennego, obrońcę Lwowa i byłego ochotnika Armii Polskiej z okazji pierwszej rocznicy śmierci Marszałka.
AAN, Akta Józefa i Aleksandry Piłsudskich, sygn. 2/106/0/3/3.12, k. 6-8
W 1. rocznicę śmierci Józefa Piłsudskiego 12 maja 1936 r. odbył się w Wilnie pogrzeb serca Marszałka. Na miejsce spoczynku wybrano cmentarzyk wojskowy, znajdujący się przed wejściem na Rossę. Urna przez rok stała zamknięta w kościele św. Teresy w Wilnie. Tam też odbyły się uroczystości pogrzebowe, które rozpoczęły się rano mszą św. Była na niej wdowa Aleksandra Piłsudska z córkami Jadwigą i Wandą oraz przedstawiciele władz państwowych na czele z prezydentem RP Ignacym Mościckim. Na fotografii Aleksandra Piłsudska przekazuje córce Wandzie urnę z sercem Józefa Piłsudskiego.
NAC, Koncern Ilustrowany Kurier Codzienny — Archiwum Ilustracji, sygn. 3/1/0/2/268, fot. 17
Al. Aleksandry Piłsudskiej w Kaliszu w 1936 r. (dzisiejsza al. Wolności).
APK, Zbiór fotografii i pocztówek, sygn. 638
Aleksandra Piłsudska w towarzystwie Marii Mościckiej opuszczają kaplicę belwederską po nabożeństwie żałobnym z okazji 2. rocznicy śmierci Marszałka Polski Józefa Piłsudskiego w maju 1937 r. Na fotografii widoczni także m.in.: gen. Janusz Głuchowski (drugi z prawej na chodniku przy ogrodzeniu), gen. Mieczysław Ryś-Trojanowski (trzeci z prawej na chodniku przy ogrodzeniu), marszałek sejmu Stanisław Car (na drugim planie z prawej w cylindrze).
NAC, Koncern Ilustrowany Kurier Codzienny — Archiwum Ilustracji, sygn. 3/1/0/2/270,
fot. 1
Pismo z dnia 14 września 1937 r. do Aleksandry Piłsudskiej od Lucyny Himner-Jarońskiej mieszkanki Kielc, chwilowo przebywająca w Warszawie. W liście kobieta zwraca się do wdowy po śp. Józefie Piłsudskim z prośbą o możliwość spotkania w celu zapoznania się z pamiętnikiem jaki napisała ku czci Naczelnego Wodza Narodu.
AAN, Akta Józefa i Aleksandry Piłsudskich, sygn. 2/106/0/4.2/4.29, k. 115
Uroczyste obchody z okazji 20. rocznicy ćwiczeń ochotników zebranych w Polskiej Organizacji Wojskowej 19 września 1937 r. Matka chrzestna sztandaru Aleksandra Piłsudska wbija gwóźdź w drzewiec sztandaru nowej szkoły powszechnej im. Polskiej Organizacji Wojskowej. Widoczni także m.in.: gen. Mieczysław Ryś-Trojanowski (za A. Piłsudską), gen. Roman Górecki (stoi w głębi za dziećmi).
NAC, Koncern Ilustrowany Kurier Codzienny — Archiwum Ilustracji, sygn. 3/1/0/6/1762, fot. 5
Pismo Ministerstwa Rolnictwa i Reform Rolnych z dnia 22 września 1937 r. do Aleksandry Piłsudskiej, w którym zwraca się o możliwość przekazania ogiera rasy arabskiej ,,Grunwald II", będącego własnością prywatną śp. Marszałka Józefa Piłsudzkiego dyrekcji ogrodu zoologicznego w Warszawie. Zwierzęciu obiecano dożywotnią opiekę i utrzymanie.
AAN, Akta Józefa i Aleksandry Piłsudskich, sygn. 2/106/0/4.2/4.29, k.116
Odsłonięcie głazu pamiątkowego ku czci Marszałka Józefa Piłsudskiego przez Aleksandrę Piłsudską w obecności ministra komunikacji Juliusza Ulrycha, podczas uroczystości nadania Ogrodowi Jordanowskiemu przy ulicy Bagatela 2 w Warszawie imienia Marszałka Józefa Piłsudskiego w październiku 1937 r.
NAC, Koncern Ilustrowany Kurier Codzienny — Archiwum Ilustracji, sygn. 3/1/0/10/2832, fot. 4
Spotkanie Aleksandry Piłsudskiej i wojewody pomorskiego Władysława Raczkiewicza w stacji Opieki nad Matką i Dzieckiem podczas pobytu w Gdyni w sierpniu 1938 r.
NAC, Koncern Ilustrowany Kurier Codzienny — Archiwum Ilustracji, sygn. 3/1/0/2/403
Aleksandra Piłsudska w lokalu wyborczym podczas głosowania w wyborach do Senatu 23 października 1938 r. w Warszawie.
NAC, Koncern Ilustrowany Kurier Codzienny — Archiwum Ilustracji, sygn. 3/1/0/2/1089, fot. 2
Akta budowlane nieruchomości przy ul. Aleksandry Piłsudskiej nr 11 wraz z protokołem z IX Komisyjnego dochodzenia odbytego 4 kwietnia 1939 r. w sprawie projektu urządzenia drukarni przez Antoniego Krawczyka.
APK, Akta Miasta Kalisza, sygn. 2883, k. 5, 8-9
Na fotografii weterani powstania z 1863 r. podczas wizyty u Aleksandry Piłsudskiej w 1939 r.
NAC, Koncern Ilustrowany Kurier Codzienny — Archiwum Ilustracji, sygn. 3/1/0/2/392
Delegacja dzieci z Zakładu Leczniczo-Wychowawczego w Rabce u Aleksandry Piłsudskiej w 1939 r.
NAC, Koncern Ilustrowany Kurier Codzienny — Archiwum Ilustracji, sygn. 3/1/0/2/401
Aleksandra Piłsudska na dziedzińcu Belwederu po nabożeństwie w pałacowej kaplicy z okazji imienin śp. Józefa Piłsudskiego w marcu 1939 r.
NAC, Koncern Ilustrowany Kurier Codzienny — Archiwum Ilustracji, sygn. 3/1/0/2/151,
fot. 4
Aleksandra Piłsudska przed przemówieniem radiowym, na temat Kongresu Społeczno-Obywatelskiej Pracy Kobiet w Warszawie, podczas Tygodnia Przysposobienia Wojskowego Kobiet 20 maja 1939 r.
NAC, Koncern Ilustrowany Kurier Codzienny — Archiwum Ilustracji, sygn. 3/1/0/7/2508
Członkinie Unii Polskich Związków Obrończyń Ojczyzny z przewodniczącą Aleksandrą Piłsudską w Parku Ujazdowskim w Warszawie, w trakcie kopaniu rowów przeciwlotniczych w sierpniu 1939 r.
NAC, Koncern Ilustrowany Kurier Codzienny — Archiwum Ilustracji, sygn. 3/1/0/7/3134, fot. 9-10
Wręczenie w Belwederze na ręce Aleksandry Piłsudskiej daru — płaskorzeźby upamiętniającej Józefa Piłsudskiego.
NAC, Koncern Ilustrowany Kurier Codzienny — Archiwum Ilustracji, sygn. 3/1/0/2/71
Zdjęcie portretowe Aleksandry Piłsudskiej z d. Szczerbińskiej.
CAW, sygn. K-66-37
Delegacja Państwowych Zakładów Mechanicznych "Ursus" z wizytą u Aleksandry Piłsudskiej.
NAC, Koncern Ilustrowany Kurier Codzienny — Archiwum Ilustracji, sygn. 3/1/0/2/39
