30 listopada 2022 r. w siedzibie Archiwum Państwowego w Kaliszu uroczyście otwarto wystawę pt. "Maria Konopnicka w archiwaliach". Została ona przygotowana w ramach obchodów Roku Marii Konopnickiej.
W wernisażu udział wzięli m. in. reprezentująca Prezydenta miasta Kalisza naczelnik Wydziału Kultury i Sztuki, Sportu i Turystyki Urzędu Miasta Kalisza Grażyna Dziedziak, koordynator obchodów Roku Marii Konopnickiej w Kaliszu Lidia Plajzer, radny miejski i członek Komisji Pamięci Historycznej Miasta Kalisza Sławomir Lasiecki, prezes Stowarzyszenia im. H. Sutarzewicz w Kaliszu Elżbieta Stadtmüller, dr Krystian Bedyński, przedstawiciele Uniwersytetu III Wieku w Kaliszu, młodzież ze Szkoły Podstawowej Nr 10 w Kaliszu wraz z opiekunem Agnieszką Kowalewską.
Spotkanie otworzyła dyrektor Archiwum Państwowego w Kaliszu dr Grażyna Schlender witając wszystkich zebranych i nadmieniając, że Maria Konopnicka, choć nie urodziła się w Kaliszu, była i jest z tym miastem mocno związana. W 2022 r. mija 180 lat od momentu jej narodzin, ale także 160 lat od jej ślubu z Jarosławem Konopnickim w kościele św. Mikołaja w Kaliszu. Władze Kalisza przyłączyły się lokalnie do ogólnopolskich obchodów Roku Marii Konopnickiej ustanowionych przez Sejm RP. Archiwum Państwowe w Kaliszu przygotowało z tej okazji m. in. akcję śpiewania "Roty" przez uczniów kaliskich szkół, konferencję naukową pt. "Maria Konopnicka - życie, twórczość, upamiętnienie", która odbyła się w kaliskim ratuszu 4 października 2022 r., wystawę pt. "Maria Konopnicka w archiwaliach", a niebawem ukaże się książka zawierająca referaty historyków i badaczy z terenu całej Polski, a także niezwykle bogaty materiał ilustracyjny, który jest wynikiem ogólnopolskiej kwerendy archiwalnej.
Prof. dr hab. Tadeusz Budrewicz, znawca tematyki związanej z Marią Konopnicką, już teraz twierdzi, że wydawnictwo to będzie stanowić jedną z najciekawszych publikacji ostatnich lat. W kosztach wydania książki będzie partycypować Miasto Kalisz, za co na ręce reprezentującej prezydenta miasta Kalisza Grażyny Dziedziak dyrektor APK złożyła ogromne podziękowania.
Przygotowanie wystawy wymagało wielu wysiłków i badań. O źródłach do życia, twórczości i upamiętnienia Marii Konopnickiej, dostępnych w instytucjach krajowych opowiedziała Edyta Pietrzak - kierownik Oddziału Opracowania i Udostępniania Materiałów Archiwalnych. Ogólnie Archiwum otrzymało materiały z 32 instytucji (w tym 25 archiwów państwowych, 5 muzeów, 2 bibliotek) i od 1 osoby prywatnej. Z sieci Archiwów Państwowych najwięcej dokumentów odnaleziono w Kaliszu, Suwałkach, Łodzi, Warszawie,, Płocku, Poznaniu i Krakowie. Stanowią one m. in. akty metrykalne, dokumenty administracyjne, hipoteczne, notarialne, afisze i plakaty, zdjęcia, mapy i plany. Najciekawsze muzealia są zgromadzone w Muzeum Marii Konopnickiej w Żarnowcu. Poza tym zachowała się korespondencja poetki przechowywana w Muzeum Szlachty Mazowieckiej w Ciechanowie i Muzeum im. Marii Konopnickiej w Suwałkach Oddział Muzeum Okręgowego w Suwałkach. Warto wspomnieć także na zbiory Biblioteki Narodowej w Warszawie oraz depozyt Stowarzyszenia im. H. Sutarzewicz w Kaliszu przechowywany w Miejskiej Bibliotece Publicznej im. A. Asnyka w Kaliszu. Równie ciekawym materiałem są fotografie ze zbiorów dr Teresy Kaczorowskiej z Ciechanowa.
Następnie głos zabrała Janina Radomska, która przyszła na promocję wystawy z intencją pokazania szerszemu gremium dyplomu z "Płomyczka", który otrzymała w podzięce za wpłatę pieniędzy na budowę pomnika Marii Konopnickiej. Ostatecznie, w wyniku plebiscytu powstał on w Warszawie, następnie przystąpiono do budowy kaliskiego postumentu. Pani Janina zadeklarowała chęć udostępnienia dyplomu Archiwum celem wykonania kopii cyfrowej.
Elżbieta Stadtmüller dodała, że inicjatorem akcji "Płomyczka" były dzieci z ówczesnej Szkoły Podstawowej Nr 11 w Kaliszu, a dużą rolę w upamiętnianiu Marii Konopnickiej w Kaliszu odegrała Halina Sutarzewicz.
Naczelnik WKSSiT UM Kalisza Grażyna Dziedziak serdecznie podziękowała Archiwum za włączenie się w obchody Roku Marii Konopnickiej w Kaliszu i przygotowanie tak wartościowej wystawy, która nie dość, że zawiera dokumenty z całej Polski, prezentuje wyłącznie materiał faktograficzny, którego nie da się podważyć.
Następnie kurator wystawy dr Anna Bestian-Zając omówiła zawartość poszczególnych plansz ekspozycji, podzielonych na 10 części tematycznych: Suwalska historia rodziny Wasiłowskich, Wasiłowscy w Kaliszu, Wśród "hordy uniejowskiej" - Bronów i Gusin, Warszawa - czas samodzielności, Związki Konopnickich z ziemią mazowiecką, Maria Konopnicka na Podkarpaciu, Wojaże zagraniczne Marii, Śmierć we Lwowie, Twórczość Marii Konopnickiej, Upamiętnienie Marii Konopnickiej. Składają się na nią akty metrykalne, dokumenty administracji rządowej, wymiaru sprawiedliwości, korespondencja listowna, telegramy, kartki i znaczki pocztowe, fotografie, mapy, plany i szkice, artykuły prasowe , afisze i plakaty, tłok pieczętny i eksponaty muzealne. Najstarszym dokumentem jest akt urodzenia Marii Wasiłowskiej z 1842 r. z Archiwum Państwowego w Suwałkach, najmłodszym zaś współczesne zdjęcia pomnika Marii Konopnickiej w Ciechanowie przekazane przez dr Teresę Kaczorowską z Ciechanowa. Wiele materiałów jest prezentowanych po raz pierwszy. Należy zaliczyć do nich m. in. zapisy w repertoriach notariuszy kaliskich, wskazujących na to, iż rodzina Wasiłowskich zamieszkiwała w Kaliszu przynajmniej od września 1849 r., czy dokumenty powstałe w ramach działalności Zakładu Ochrony Ubogich Dzieci w Kaliszu z lat 50. XIX w., w których wielokrotnie można znaleźć nazwisko Józefa Wasiłowskiego. Obok znanej powszechnie w środowisku lokalnym intercyzy Marii Wasiłowskiej i Jarosława Konopnickiego, po raz pierwszy zaprezentowano nieznaną wcześniej umowę przedślubną starszej siostry Marii - Wandy Zenobii Wasiłowskiej i jej narzeczonego Walentego Gorczyckiego, a także ich akt ślubu. Ekspozycja zawiera zarówno dokumenty wytworzone w trakcie życia Marii Konopnickiej (w tym także przez nią samą), jak i już po jej śmierci. Do grupy tych drugich można zaliczyć korespondencję rodziny z władzami państwowymi oraz wszystkie archiwalia dokumentujące proces upamiętniania autorki "Roty". Zawartość ekspozycji spotkania się z tak dużym zainteresowaniem obecnych, że wielu z nich deklarowało ponowną wizytę w większym gronie.
Na koniec tradycyjnie już wykonano pamiątkową fotografię zbiorową. Wszystkich zainteresowanych zwiedzeniem wystawy zapraszamy do Archiwum, od poniedziałku do piątku, w godz. 7.30-15.30. Ekspozycja będzie dostępna do końca marca 2023 r.
Wystawa została przygotowana pod kierunkiem dr Grażyny Schlender przez: dr Annę Bestian-Zając - kurator wystawy (koncepcja, wybór materiałów i opisy), Edytę Pietrzak (wybór materiałów), Marię Doktór (korekta).
