Odsłonięcie tablicy upamiętniającej Żołnierzy Wyklętych, którzy oddali życie za wolną i niepodległą Polskę w kaliskim więzieniu

12 października 2023 r. na fasadzie gmachu byłego więzienia kaliskiego uroczyście odsłonięto tablicę upamiętniającą Żołnierzy Wyklętych, którzy oddali życie za wolną i niepodległą Polskę w kaliskim więzieniu. Organizatorami tej uroczystości było Archiwum Państwowe w Kaliszu, Akademia Wymiaru Sprawiedliwości i Uniwersytet Kaliski im. Prezydenta Stanisława Wojciechowskiego. W tym podniosłym wydarzeniu uczestniczyli m. in.: Hanna Nawrot reprezentująca Ministra Rodziny i Polityki Społecznej Marlenę Maląg, Poseł na Sejm RP Tomasz Ławniczak, dyrektor Urzędu Wojewódzkiego w Poznaniu Delegatura w Kaliszu Żaneta Lasiecka-Stodolna, reprezentujący Biskupa Kaliskiego ks. prałat Adam Modliński, przewodniczący Rady Miasta Kalisza Tadeusz Skarżyński, reprezentująca Prezydenta Miasta Kalisza Naczelnik Wydziału Kultury i Sztuki, Sportu i Turystyki Urzędu Miasta Kalisza Grażyna Dziedziak, radni miejscy Sławomir Lasiecki i Leszek Ziąbka, dyrektor Powiatowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Kaliszu dr Marek Stodolny, członek Komisji Pamięci Historycznej Miasta Kalisza dr Jarosław Dolat, przedstawiciele Kaliskiego Towarzystwa Przyjaciół Archiwaliów: Mariusz Kurzajczyk i Świętosław Fortuna, młodzież wraz z pocztem sztandarowym Zespołu Szkół Ekonomicznych w Kaliszu, uczniowie Zespołu Szkół Gastronomiczno-Hotelarskich w Kaliszu, dyrektor V Liceum Ogólnokształcącego w Kaliszu Beata Szulc, wicedyrektor II Liceum Ogólnokształcącego w Kaliszu Piotr Czarczyński, przedstawiciele organizatorów: rektor Akademii Wymiaru Sprawiedliwości dr Michał Sopiński wraz z prorektorem ppłk. Dr. Mariuszem Kuryłowiczem, rektor Uniwersytetu Kaliskiego im. Prezydenta Stanisława Wojciechowskiego prof. UK dr hab. n. med. Andrzej Wojtyła, dyrektor Archiwum Państwowego w Kaliszu dr Grażyna Schlender. Uroczystość była prowadzona przez mjr. Tomasza Barnę.

Uroczystość rozpoczęła się od krótkiego wyjaśnienia okoliczności, w jakich w latach 40. XX w. doszło do narodzin "Żołnierzy Wyklętych" - heroicznie walczących z reżimem komunistycznym, broniących niepodległości i wolności Polski. Dla podkreślenia ich roli i znaczenia w powojennych losach Polski wszyscy odśpiewali Hymn Polski.

Jako pierwszy głos zabrał rektor Akademii Wymiaru Sprawiedliwości dr Michał Sopiński. Zwrócił on uwagę na to, że przez wiele dziesięcioleci Żołnierze Wyklęci byli wymazywani z oficjalnej historii Polski. Dopiero w 2019 r. na murach byłego kaliskiego więzienia pojawił się baner upamiętniający m. in. grupę Spaleniaka i Ziemowita Glabiszewskiego - młodych ludzi, uczniów kaliskich szkół średnich, którzy nie zgadzali się na rządy komunistyczne w Polsce. Następnie dr Michał Sopiński, prof. UK dr hab. n. med. Andrzej Wojtyła i dr Grażyna Schlender oficjalnie odsłonili tablicę, a ks. prałat Adam Modliński poświęcił ją.

Przedstawiciele władz państwowych, wojewódzkich i miejskich, a także reprezentanci organizatorów i zaproszonych instytucji kultury i nauki złożyli pod tablicą wiązanki kwiatów i zapalili znicze.

Rektor Uniwersytetu Kaliskiego prof. UK dr hab. n. med. Andrzej Wojtyła wyraził ogromne uznanie dla inicjatywy upamiętnienia tych, którzy nie bali się oddać życia za swoją Ojczyznę.

Poseł na Sejm RP Tomasz Ławniczak nadmienił z kolei, że więzienia XIX i XX-wiecznej Polski kreślą smutną historię - wzorcowym przykładem może być nie tylko warszawska Cytadela, ale i więzienie kaliskie.

Dyrektor Archiwum Państwowego w Kaliszu na koniec powiedziała parę słów na temat osób, których nazwiska znalazły się na odsłoniętej tablicy. Jest to łącznie 11 osób, do których zaliczają się: członkowie tzw. grupy Spaleniaka: Stanisław Spaleniak (1927-1946), Stanisław Kreczmer (1924-1946), Edmund Baranek (1928-1946), Edward Wałęsa (1926-1946), Stanisław Wieruszewski (1925-1946); Władysław Kusz ps. Wicher (dowódca placówki WSGO "Warta" w Godzieszach Wielkich); członkowie grupy Eugeniusza Kokolskiego ps. Groźny: Jan Urbańczyk (1927-1946), Józef Witman (1923-1947), Edward Andrzejewski (1915-1946); członek Konspiracyjnego Wojska Polskiego Kazimierz Jachowicz (1914-1949); Ziemowit Glabiszewski (1929-1948). Czterech członków grupy Spaleniaka: Stanisław Spaleniak, Stanisław Kreczmer, Edmund Baranek i Edward Wałęsa zostali skazani na śmierć wyrokiem Wojskowego Sądu Rejonowego w Poznaniu na sesji wyjazdowej w Kaliszu. Wyrok wykonano 28 lipca 1946 r. Członkowie grupy Eugeniusza Kokolskiego ps. Groźny również zostali straceni: Józef Witman 10 grudnia 1947 r., a Edward Andrzejewski i Jan Urbańczyk 29 kwietnia 1946 r. Ziemowita Glabiszewskiego rozstrzelano 6 lipca 1947 r. Trzech Żołnierzy Wyklętych zmarło w trakcie pobytu w kaliskim więzieniu. Stanisław Wieruszewski zmarł w trakcie odbywania kary 6 lat więzienia w wieku 21 lat. Kazimierz Jachowicz popełnił samobójstwo przed rozprawą 6 lutego 1949 r. Władysław Kusz zmarł 30 grudnia 1945 r., a jego ciało jako jedyne zostało wydane rodzinie.

Dr Grażyna Schlender podziękowała wszystkim osobom zaangażowanym w to, by tablica powstała. Została ona zaprojektowana przez członka Komisji Pamięci Historycznej Miasta Kalisza Macieja Garbowicza, a wykonana przez krakowskiego artystę rzeźbiarza Michała Batkiewicza. Fundatorami tablicy są: Archiwum Państwowe w Kaliszu, Fundacja Rozwoju Szkoły Wyższej Wymiaru Sprawiedliwości i Uniwersytet Kaliski im. Prezydenta Stanisława Wojciechowskiego.