"60 lat Ziemi Kaliskiej"

W miesiącu maju br. lokalna gazeta pt. "Ziemia Kaliska" obchodzi chlubny jubileusz 60 lat istnienia. Dziś, z perspektywy czasu można stwierdzić, że na dobre wpisała się w życie nie tylko miasta, ale całego regionu kaliskiego. To z niej można było dowiedzieć się, czym żyje miasto, jakie sprawy trapią miejscową ludność, ale nie tylko... Przez dziesięciolecia "Ziemia Kaliska" spełniała niezmiernie ważną misję w myśl powiedzenia uczyć bawiąc, bawiąc uczyć.

O początkach pisma tak pisał znany kaliski artysta grafik Władysław Kościelniak: Pomysł wydania pisma z prawdziwego zdarzenia narodził się w kołach inteligencji kaliskiej, działaczy społecznych i kulturalnych, których ambicją było nawiązanie do pisma pod tym samym tytułem wychodzącego w latach 1930-33. Powołano Komitet Założycielski, składający się z 26 osób z Kalisza, Konina, Turku, Słupcy i Koła, później także z Ostrowa, Ostrzeszowa i Pleszewa. Z czasem wyłoniło się węższe kolegium redakcyjne... Do przywołanego wyżej Komitetu Założycielskiego należeli m. in.: regionalista i działacz PTTK Wacław Klepandy, nauczyciele Józef Korcala i Aniela Wende, twórca kaliskiej stacji krwiodawstwa dr Tadeusz Pniewski, wieloletni dyrektor Studium Nauczycielskiego w Kaliszu dr Henryk Wrotkowski, dziennikarz Michał Płociński.

Pierwszy numer "Ziemi Kaliskiej" ukazał się 1 maja 1957 r. Został zarekomendowany przez dwie znane osoby: Tadeusza Kulisiewicza i Marię Dąbrowską. Wówczas, w 1957 r. świadczyło to z pewnością o wysokim poziomie i kunszcie dziennikarskim. Pierwszy numer zredagowało kolegium, w skład którego wchodzili m. in. Wacław Klepandy, Józef Korcala i Władysław Kościelniak jako redaktor techniczny. Pierwszym redaktorem naczelnym był Jerzy Kuczyński, rolę przedstawiciela w Warszawie pełnił Jerzy Kwieciński. Nieformalną rolę cenzora pełnili Stanisław Szypulski i Waldemar Wróbel. Sekretarzem redakcji, od początków pisma przez najbliższe 20 lat był Mieczysław Leń. To on odpowiadał za m. in. zawartość poszczególnych numerów pisma, zamawiał materiały na określone tematy, poprawiał teksty i wysyłał je do druku w Poznaniu. Był on odpowiedzialny za kolportaż pierwszego numeru, który ukazał się w nakładzie 5 000 egzemplarzy i był rozprowadzany w Święto Pracy przez kaliskich harcerzy.

Ponieważ komitet redakcyjny składał się głównie ze społeczników i był pozbawiony stałego budżetu, trudno było domagać się regularnego wydawania poszczególnych numerów. W 1957 r. wyszło 5 edycji, w 1958 r. 7, a w 1959 r. pierwszy numer pisma określonego jako dwutygodnik ukazał się 1 maja.

Siedziba redakcji mieściła się przy ul. Targowej 4/12. Inne źródła podają adres Nowotki 9a (dzisiejsza ul. A. Parczewskiego). W rzeczywistości chodzi o ten sam budynek, w którym dziś mieści się bank WBK. Różnica polegała na dwóch wejściach od strony różnych ulic.

Z czasem Jerzy Kuczyński zaczął pełnić funkcję kierownika działu historyczno-kulturalnego, natomiast do objęcia roli redaktora naczelnego nie było chętnych. Dopiero pod koniec 1959 r. na krótko funkcję tę objął przewodniczący Miejskiej Rady Narodowej w Kaliszu Jan Kraśny. Zaowocowało to przejęciem roli wydawcy przez Rady Narodowe Miasta i Powiatu Kaliskiego i pozyskaniem stałych dotacji z kaliskich zakładów pracy.

W połowie 1960 r. redaktorem naczelnym został Bohdan Adamczak, a przez pewien czas, na początku 1961 r., zastępował go w tych obowiązkach Maciej Maria Kozłowski. Obaj panowie nader wszystko umiłowali poezję, teatr i literaturę, przenosząc jednocześnie swoje fascynacje na łamy kaliskiej prasy. Z inicjatywy Bohdana Adamczaka powstał tzw. "Salon Ziemi Kaliskiej" - wędrowna galeria wystawiennicza. Miał on także swój udział w powstaniu Kaliskich Spotkań Teatralnych. W 1961 r. "Ziemia Kaliska" została włączona w struktury Poznańskiego Wydawnictwa Prasowego, a w 1965 r. przekształciła się w tygodnik.

Miejscowi dziennikarze, odbierający pierwsze szlify w redakcji "Ziemi Kaliskiej" w połowie lat 60. XX w. szybko robili kariery poza Kaliszem. Do tego grona można zaliczyć m. in. Włodzimierza Łuszczykiewicza, Bogumiła Kunickiego, Andrzeja Wanata, Anatola Dubowenko, Marka Truszkowskiego i Ryszarda Chrzanowskiego.

Po kilkumiesięcznym okresie "bezkrólewia" funkcję redaktora naczelnego przejął w połowie 1968 r. Michał Płociński. Nowy redaktor naczelny postarał się o pozyskanie obszernego gmachu dla redakcji przy ul. Górnośląskiej 10. Znakiem rozpoznawczym przemiany na fotelu redaktora naczelnego była także dominacja tematyki ekonomicznej i społecznej. Z redakcją związał się na dłużej fotoreporter Zbigniew Kantorski. W latach 70. XX w. Michał Płociński zadbał o pozyskanie lokalu dla redakcji. Został on ulokowany na parterze domu mieszkalnego przy ul. Górnośląskiej 10 i stanowił modelowy jak na ówczesne czasy wzór siedziby dziennikarzy.

Bardzo ważny dla "Ziemi Kaliskiej" był rok 1975, kiedy to powstało województwo kaliskie. Należało stworzyć gazetę integrującą całą społeczność przynależną do nowego tworu administracyjnego. 2 grudnia 1979 r. gazeta po raz pierwszy ukazała się z podtytułem "Tygodnik Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej". W tym czasie stanowisko redaktora naczelnego na krótko piastował Krzysztof Imirowicz. Stracił je w wyniku tzw. Karnawału "Solidarności" w latach 1980/1981. Dziennikarze wystosowali własną kandydaturę i tym sposobem nowym redaktorem naczelnym w 1981 r. został Maciej Maria Kozłowski. Ten miał ambicję, by "wrócić do korzeni" i nadać gazecie na powrót charakter kulturalny. Za jego kadencji powstała np. stała rubryka "Wędrówki ze szkicownikiem", redagowana przez Władysława Kościelniaka, a na łamach gazety udzielała się pisarka Wanda Karczewska oraz publicysta Zbigniew Kościelak. Nakłady w tych latach przekraczały 50 000 egzemplarzy tygodniowo. W wyniku m. in. zaostrzenia się sytuacji politycznej i trudnych warunków gospodarczych Macieja Marię Kozłowskiego na stanowisku redaktora naczelnego zastąpił w 1986 r. Juliusz Wittich, który do tego czasu był członkiem Egzekutywy Komitetu Wojewódzkiego PZPR w Kaliszu. W rzeczywistości redakcją kierował jednak jego zastępca Bohdan Adamczak.

Do znaczącego przełomu, doszło w 1989 r., kiedy to 43. numer "Ziemi Kaliskiej ukazał się bez podtytułu "Tygodnik Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej". Kolejne wydanie legalnie ukazało się z podtytułem: "Tygodnik Społeczno-Informacyjny Województwa Kaliskiego".

Na początku 1990 r. zlikwidowano Robotniczą Spółdzielnię Wydawniczą "Książka-Prasa-Ruch", do której współnależała "Ziemia Kaliska". Dziennikarze postanowili stworzyć spółdzielnię i przejąć nieodpłatnie tytuł. W ten sposób powołano do istnienia Dziennikarską Spółdzielnię Pracy "Ziemia Kaliska", składającą się z 15 dotychczasowych pracowników redakcji. W skład pierwszego zarządu weszli: Bożena Szal (prezes), Bolesław Bertrand i Renata Cicharska. Spółdzielnia stworzyła własny kolportaż, system biur ogłoszeń na terenie całego województwa. W nowych warunkach politycznych powstały szersze perspektywy.

W artykułach poruszano tematy, które do czasu transformacji ustrojowej stanowiły tabu. Tygodnik zwiększał swoją objętość, a w 1992 r. zdecydowano o uruchomieniu drugiego wydania w tygodniu. Pismo było wówczas bardzo dochodowe, w ciągu dwóch lat zespół redakcyjny powiększył się z 15 do 30 osób. Prosperita nie trwała jednak długo.

Model zarządzania spółdzielczego na pewnym etapie sprawiał wiele trudności. Podejmowano nieprzemyślane decyzje, a na rynku lokalnym pojawiła się konkurencja. Likwidacja w 1999 r. województwa kaliskiego okazał się gwoździem do trumny. Odnotowywano stały spadek czytelnictwa na poszczególnych krańcach byłego województwa. W połowie lat 90. XX w. redaktor naczelny Grzegorz Szymański zaproponował zastąpienie spółdzielni spółką. Udziałami w niej były zainteresowane dwa koncerny: Oficyna Wydawnicza "Głos Wielkopolski" w Poznaniu oraz POLSKAPRESSE Oddział "Prasa Poznańska". Ostatecznie spółka trafiła w 2000 r. w ręce drugiego kontrahenta.

Z czasem zlikwidowano samodzielność "Ziemi Kaliskiej", łącząc ją najpierw z "Gazetą Poznańską", a później z "Głosem Wielkopolskim". Piątkowe wydania są obecnie drukowane w nakładzie ok. 20 000 egzemplarzy. Obecnie funkcję redaktora prowadzącego "Ziemi Kaliskiej", po odejściu Renaty Cicharskiej, pełni Mariusz Kurzajczyk. Na chwilę obecną do zespołu redakcyjnego należą: Elżbieta Bielewicz, Daria Kubiak, Ewelina Andrzejczak, Bartłomiej Hypki, Andrzej Kurzyński, Marek Weiss i Świętosław Fortuna.

Ekspozycję podzielono na trzy części. Pierwsza obejmuje lata 1957-1974, kiedy to "Ziemia Kaliska" miała przede wszystkim aspiracje do bycia gazetą piszącą szeroko na tematy kultury i nauki. Druga część to artykuły z lat 1975-1989, czyli z okresu kiedy dokonano upolitycznienia periodyku. Od 1979 r. gazeta była oficjalnie tubą propagandową Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Trzecia część prezentuje artykuły pochodzące z lat 1990-2017. Ekspozycja została przygotowana przez Archiwum Państwowe w Kaliszu oraz Kaliskie Towarzystwo Przyjaciół Archiwaliów.

Wystawa składa się z 3 części: