Archiwum Państwowe w Kaliszu serdecznie zaprasza do zwiedzenia wystawy on-line pt. "Germanizacja dzieci polskich w okresie II wojny światowej. Gaukinderheim w Kaliszu". Wystawa ta składa się z dwóch części.
Pierwsza część, ogólnopolska, obrazuje jak przebiegały akcje germanizacyjne w Łodzi i na Zamojszczyźnie w latach 1939-1945. Ekspozycja ta została przygotowana przez Pana Artura Ossowskiego i Tomasza Toborka z Biura Edukacji Publicznej Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Łodzi. Plansze zawierają wstrząsające fotografie z łódzkich obozów przejściowych, w których lokowano wysiedloną ludność polską i żydowską. Porusza się także temat brutalnych wysiedleń na Zamojszczyźnie podczas przeprowadzania akcji Ukraineraktion w 1942 r. i Wehrwolf w 1943 r. Szczególnie potraktowano temat germanizacji dzieci. Wystawa omawia ich sytuację w obozach przejściowych i koncentracyjnych. Ci, którzy wyglądem zewnętrznym pasowali do "rasy panów" byli przymusowo zniemczani. Dzieci w wieku od 2 do 6 lat były przekazywane do adopcji niemieckim rodzinom, od 7 do 12 lat uczęszczały do niemieckich szkół ojczyźnianych, starsze, lokowano w niemieckich rodzinach na wsi. Część ogólnopolska prezentuje też losy poszczególnych osób znanych z imienia i nazwiska, które przeszły przez piekło niemieckiej germanizacji. Z plansz wyłania się niejednorodny obraz. Część dzieci musiała ciężko pracować u niemieckich bauerów, by w końcu uciec na własną rękę do Polski, inni trafili z kolei do dobrych rodzin, z którymi zdążyli się zżyć - dramat rozpoczął się na nowo, gdy przyszło im wracać do polskich placówek wychowawczych po wojnie.
Wojenna rzeczywistość
Wysiedlenia
Zniszczyć lub zgermanizować
"Moje przeżycia"
Druga część ekspozycji dotyczy działalności Gaukinderheim w Kaliszu, została ona przygotowana przez pracowników Archiwum Państwowego w Kaliszu we współpracy z klasztorem Sióstr Nazaretanek oraz Muzeum Okręgowym Ziemi Kaliskiej. Z zasobu klasztoru sióstr Nazaretanek prezentujemy Wspomnienie o siostrze Angelice, gdzie opisano sytuację polskich dzieci germanizowanych w kaliskim Gaukinderheim, Relację siostry Stanizji na temat powrotu sióstr do klasztoru po wycofaniu się Niemców w 1945 r., i fragmenty kroniki prowadzonej przez siostry z 1942 r. - mowa tam o sytuacji Polaków w okupowanym Kaliszu. 23 siostry wywieziono z miasta do Bojanowa do ciężkich prac polowych, w klasztorze tym czasem urządzono ośrodek zniemczania polskich dzieci. Dla Polaków otwarto tylko jeden kościół na Rypinku. Te z sióstr, które pozostały, musiały zdjąć habity i ubierać się jak osoby świeckie. Ze zbiorów Muzeum Okręgowego Ziemi Kaliskiej przedstawiamy fotografie klasztoru sióstr Nazaretanek, zdjęcie kaplicy, w której zamykano na noc za mówienie w języku polskim dzieci przebywające w Gaukinderheim, portrety Marii Pinczewskiej i Stanisława Kulczyńskiego. Maria Pinczewska przechowywała u siebie w domu imiona i nazwiska wraz z adresami polskich dzieci germanizowanych w Kaliszu, Stanisław Kulczyński pracując jako porządkowy w Gaukinderheim, kilkukrotnie w kuble na śmieci przemycił polskie dziecko poza granice ośrodka. Na fotografiach znajduje się także płyta nagrobna Zygmunta Światłowskiego - chłopca zamordowanego na terenie kaliskiego niemieckiego domu wychowawczego za mówienie po polsku. Z zasobu Archiwum Państwowego w Kaliszu można zobaczyć dokumenty i zdjęcia pochodzące z dwóch zespołów: Akta miasta Kalisza i Spuścizna Tadeusza Martyna z Kalisza. Zaprezentowano oryginalne zapiski nazwisk i adresów dzieci przebywających w Gaukinderheim, przechowywane przez Panią Marię Pinczewską, kartkę wysłaną do Pani Pinczewskiej przez rodziców podopiecznej ośrodka, fotografie dzieci i personelu, imienny wykaz dzieci przebywających w niemieckim domu wychowawczym w Kaliszu, protokoły przyjęcia oświadczenia świadków (są to spisane relacje na temat przebywania dzieci w Gaukinderheim), wycinki prasowe na temat ośrodka zebrane przez Tadeusza Martyna.
Poszczególne plansze wystawy są ułożone rzeczowo. Po wejściu w wystawę możemy wybrać część ogólnopolską lub kaliską. Dalej część ogólnopolska została podzielona na grupy rzeczowe według tytułów poszczególnych plansz. Nawigacja w prawo i lewo pozwala nam przejść do kolejnej planszy. Część kaliska z kolei została podzielona według przynależności zbiorów do klasztoru sióstr Nazaretanek, Muzeum Okręgowego Ziemi Kaliskiej oraz Archiwum Państwowego w Kaliszu.